Dramatherapie om mensen met haarproblemen en haarziekten te behandelen
Juist niét met de handen in het haar
Sinds haar zesde jaar heeft Willemijn van der Bent (1982) te maken met Alopecia Areata. Tijdens haar studie tot dramatherapeute is bij haar het idee ontstaan om trainingen/workshops op te zetten voor mensen met Alopecia Areata. Voor haar afstuderen deed zij onderzoek naar de psychosociale gevolgen van Alopecia Areata en de wijze waarop dramatherapie hierbij ondersteuning kan bieden.
In de Westerse samenleving is het uiterlijk van belang. De manier waarop je je haar draagt speelt hierbij een grote rol. Echter, het hebben van haar is niet voor iedereen vanzelfsprekend; iets dat mensen die geconfronteerd worden met Alopecia Areata maar al te goed weten. Onderzoek richt zich vooral op de wijze waarop de haren terug gekregen kunnen worden en in veel mindere mate wordt aandacht besteed aan de psychosociale gevolgen van het verliezen van het haar.
Dit, en de 22 jaar lange ervaring van mijzelf met Alopecia Areata waren aanleiding tot het doen van onderzoek naar de wijze waarop dramatherapie ondersteuning kan bieden bij de psychosociale gevolgen van Alopecia Areata. Aangezien het onderzoek te groot zou worden om alle leeftijdscategorieën te onderzoeken, is gekozen om de psychosociale gevolgen voor adolescenten (12-18 jaar) en jongvolwassenen (19-25 jaar) te onderzoeken.
Wat is dramatherapie?
Dramatherapie is een behandelvorm die zich richt op psychische, sociale en emotionele problemen. In plaats van enkel te praten, wordt er binnen dramatherapie op een “speelse” wijze omgegaan met problemen. Er wordt gebruik gemaakt van verschillende theaterwerkvormen en expressietechnieken, zoals bijvoorbeeld rollenspel, improvisatiespel, gedichten en bewegingstheater. De dramatherapeut zet deze theaterwerkvormen en expressietechnieken bewust in, om acceptatie- en/of veranderingsprincipes op gang te brengen.
Psychosociale gevolgen van Alopecia Areata
Door middel van literatuuronderzoek, het interviewen van acht vrouwen met Alopecia Areata en informatie van het haarweb forum, is zicht verkregen op de psychosociale gevolgen van Alopecia Areata waar adolescenten en jongvolwassenen mee te maken kunnen krijgen. Deze gevolgen zijn in drie gebieden te verdelen:
1. Uiten van gevoelens
Het hebben van Alopecia Areata kan veel verschillende gevoelens oproepen, zoals angst, onzekerheid, het gevoel geen controle meer te hebben en schaamtegevoelens. Het praten over deze gevoelens kan lastig zijn door de onzekerheid die de ziekte met zich meebrengt en het gevoel niet begrepen te worden door andere mensen.
2. Versterken van de identiteit en het zelfbeeld
Uit het onderzoek is gebleken dat het verliezen van het haar van invloed is op de “identiteit” van de persoon. Uit de literatuur is naar voren gekomen dat de identiteit van een persoon onder andere gevormd wordt door de fysieke gesteldheid van die persoon. Wanneer daarin dus iets veranderd, zoals bij mensen met Alopecia Areata, kan dit zijn weerslag hebben op de identiteit van die persoon. Hiermee samenhangend heeft het ook invloed op het zelfbeeld en de zelfwaardering. Uit de ervaringen wordt duidelijk dat het merendeel van de geïnterviewde vrouwen zich niet meer mooi voelt. Deze aspecten hebben hun weerslag op de acceptatie van de ziekte. Acceptatie wordt als moeilijk proces ervaren.
3. Verbeteren van de sociale interactie
Het verliezen van het haar zou ook van invloed zijn op de sociale interactie. Zo is uit het onderzoek gebleken dat het aangaan van liefdesrelaties voor mensen met Alopecia Areata lastig kan zijn. Gedachtes die kunnen spelen zijn: “Wat moet een man nou met een kale vrouw?”. Ook wordt benoemd dat sommige sociale activiteiten niet meer worden uitgevoerd, bijvoorbeeld sporten. De interactie met andere mensen zou ook aan verandering onderhevig zijn. Mensen met Alopecia Areata kunnen te maken krijgen met mensen die hen niet begrijpen of met starende blikken.
Ondersteuning bij de psychosociale gevolgen middels dramatherapie
De plotselinge confrontatie met haarverlies kan dus verschillende psychosociale gevolgen met zich meebrengen. Mensen hanteren verscheidene manieren om hiermee om te gaan; sommigen gebruiken humor, er wordt gezocht naar oplossingen om het haar terug te krijgen, er wordt gerelativeerd en er wordt bijvoorbeeld steun verkregen door vrienden en familie.
Daarnaast zou dramatherapie ondersteuning kunnen bieden om te leren omgaan met de psychosociale gevolgen van Alopecia Areata. Het werken in groepsverband zal meerwaarde hebben, aangezien de groep steunend kan werken. Zo zal er bijvoorbeeld herkenning bij elkaar gevonden kunnen worden.
Door middel van theateroefeningen kan gewerkt worden aan het integreren van denken, voelen en handelen, waardoor balans ontstaat. Dit zal bijdragen aan het uiten van gevoelens en gedachten op een manier die bij desbetreffend persoon past, een versterking van de identiteit en het zelfbeeld en tevens tot verbeterde sociale interactie. Deze punten kunnen hun weerslag hebben op de zelfacceptatie en de acceptatie van de Alopecia. Alles bij elkaar kan dit resulteren in het herkennen van, en het staan in je eigen kracht; dat wat een mens werkelijk mooi maakt!
Toekomst
Als ervaringsdeskundige en als dramatherapeut wil ik in de toekomst dramatherapeutische trainingen en workshops gaan geven, om mensen te kunnen ondersteunen bij de gevolgen van het verliezen van het haar.
Dit onderzoek was gericht op adolescenten en jongvolwassenen. Persoonlijk zou ik echter trainingen/workshops op willen zetten voor alle doelgroepen; kinderen, adolescenten, jongvolwassenen en volwassenen. Aangezien ook naasten van mensen met Alopecia Areata worden geconfronteerd met de ziekte, is het ook mogelijk dat er trainingen/workshops voor ouders, partners en/of broertjes en zusjes worden georganiseerd.
Dramatherapie kan ‘zwaar’ klinken, maar zo moet het niet worden gezien. In de trainingen/workshops mag ieder individu aangeven waar hij/zij behoefte aan heeft. Er zal een dusdanig groepsgevoel worden ontwikkeld dat een veilige omgeving geboden wordt, waarin op een ‘speelse’ manier handvatten worden geboden om te leren leven met Alopecia Areata. Om te staan in je eigen kracht!
Met dit onderzoek hoop ik meer inzicht te hebben gegeven in de psychosociale gevolgen die kunnen optreden na het plotseling verliezen van het haar. De onderzoeksmaanden waren maanden van verwondering, confrontatie, frustratie, maar bovenal inspiratie. Ik hoop in de (nabije) toekomst veel met deze inspiratie te kunnen doen en kinderen, jongeren en volwassenen te ondersteunen bij de verschillende gevoelens die het verliezen van het haar op kunnen roepen.
Samenvatting
Dit onderzoek gaat over de wijze waarop dramatherapie ondersteuning kan bieden bij de psychosociale gevolgen van Alopecia Areata bij adolescenten en jongvolwassenen. Alopecia Areata is een haarziekte, waarbij het haar gedeeltelijk of totaal kan uitvallen. Juist in de huidige maatschappij waar veel waarde wordt gehecht aan het uiterlijk, kan de persoon die met haarverlies wordt geconfronteerd psychosociale gevolgen ervaren.
Middels dit kwalitatieve onderzoek, waarbij gebruik gemaakt is van interviews, literatuuronderzoek en inhoudsanalyse van boeken en een internetforum, is inzicht verkregen in deze psychosociale gevolgen. Uit dit onderzoek is gebleken dat dramatherapie ondersteuning kan bieden aan adolescenten en jongvolwassenen met Alopecia Areata op de volgende drie gebieden:
- Uiten van gevoelens
- Versterken van de identiteit en het zelfbeeld
- Verbeteren van de sociale interactie
In dit onderzoek wordt uitgebreid ingegaan op de wijze waarop aan deze drie punten gewerkt kan worden binnen dramatherapie.
De bevindingen uit dit onderzoek kunnen worden uitgewerkt tot een dramatherapeutische module voor adolescenten en jongvolwassenen met Alopecia Areata, die te maken hebben met psychosociale gevolgen van de ziekte. Gezien het feit dat er vrijwel geen professionele hulp is die zich specifiek richt op deze doelgroep, kan dramatherapie voor hen een waardevolle aanvulling zijn.
Abstract
This thesis is about the way dramatherapy can support adolescents and young adults by the psychosocial effects of Alopecia Areata. Alopecia Areata is a condition that causes round patches of hair loss or total hair loss. In today’s society physical appearance seems to be very important, therefore psychosocial effects can affect the person facing hair loss.
Qualitative research, using interviews, literature and content analyses of books and an internet forum, lead to insight in these psychosocial effects. This research shows that dramatherapy with adolescents and young adults with Alopecia Areata can focus on the following aspects:
- Expressing feelings
- Strengthen identity and self-image
- Improving social interaction
This thesis contains a detailed description about the way dramatherapy can work on these three psychosocial effects.
The findings of this study can be developed into a therapeutic drama module for adolescents and young adults with Alopecia Areata, dealing with psychosocial effects of the disease. Given that there is virtually no professional help that is specifically aimed at this target group, drama therapy can provide a valuable addition.
Auteur: Willemijn van der Bent
Bron: de Hoofdzaak
